RST Lisansüstü Programı

İTÜ Mimarlık Fakültesi bünyesinde kültür varlıklarının korunması konusunda disiplinlerarası nitelikte geliştirilen bu program mimarlık, şehircilik, arkeoloji, sanat tarihi, strüktür mühendisliği disiplinlerinin ara kesitinde, ülkemizin zengin kültür mirasının belgelenme ve korunmasına katkıda bulunarak, bu alanlarda uluslararası bilimsel gelişmeleri izleyen ve çalışmalarında uygulayan uzmanlar yetiştirmeyi hedeflemektedir.

Yüksek lisans programında çağdaş koruma ilkeleri, kentsel koruma ve yeni teknolojilere ilişkin bilgilerin verilmesi, envanter hazırlama, tek yapılar için rölöve, restitüsyon, restorasyon projeleri hazırlama, tarihi yerleşmeler için koruma önerileri geliştirme gibi kuramsal ve uygulamalı çalışmalarda bilgi birikimine sahip uzmanların yetiştirilmesi hedeflenmektedir.

Doktora programında, gerek akademik çevrelerde, gerekse kamu veya özel sektör tarafından yürütülen koruma etkinliklerinde görev alabilecek bilgi birikimine sahip uzmanların kazandırılması amaçlanmaktadır.

Tarihçe

Restorasyon Anabilim Dalı’nın kuruluşu ve gelişimi Mimarlık Fakültesi’nin tarihiyle yakından ilgili olup, onunla bütünleşmektedir. Yüksek Mühendis Mektebi içerisinde mimarlık eğitimi yapan bir şubenin oluşumu 1929 yılına rastlamaktadır. O tarihe kadar mühendislik eğitimi, hemen her dalı kapsayacak şekilde, geniş bir perspektifle veriliyordu. 1929’da Mektebin mevcut yol ve su kollarına inşaat şubesi de eklenerek, mimarlık alanında eğitime başlanılmıştır. Mimarlık Fakültesi’nin kuruluşu ise, Yüksek Mühendis Mektebi’nin 1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi’ne dönüştürülmesinden bir yıl sonra gerçekleşmiştir. İlk yıllarda çok sınırlı olan Fakülte öğretim kadrosu, zamanla gelişerek, bilim dallarında uzmanlaşmaya ve kadrolaşmaya gidilmiştir.

Başlangıçta mimarlık tarihi ve restorasyon alanlarında Türkiye’de yetişmiş öğretim üyelerinin sayısının az olması nedeniyle, bu konulara bağlı dersler yurtdışından davet edilen ve Prof. Kemali Söylemezoğlu gibi, Fakülte’nin başka bilim dallarındaki öğretim üyelerinin desteğiyle yapılmıştır. İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi’nde ilk restorasyon dersleri, 1951 yılından başlayarak Ord. Prof. Paolo Verzone tarafından Mimarlık Tarihi Kürsüsü çatısı altında, Mimarlık Tarihi III dersi kapsamında verilmiştir. 1950’lerde Arkeolog Mükerrem Usman (Anabolu), Y.Müh.Mimar Doğan Kuban ve Erdoğan Yalkın’ın Mimarlık Tarihi Kürsüsü’nün sürekli kadrosuna girmeleriyle, Fakülte’nin bu alandaki kadrolaşması başlamış ve bu gelişme ders içeriklerine de yansımıştır. Bu yıllarda, örneğin 1956-57 öğretim yılında Fakülte ders programında yer alan Mimarlık Tarihi III ve Rölöve I ve II dersleri anıtsal yapıların restorasyonu ve belgelenmeleri konularını da içeriyordu. 1962-63 ders yılında Mimarlık Tarihi ve Rölöve Kürsüsü adını alan Kürsü; Doç. Doğan Kuban, Doç. Dr. Mükerrem Anabolu, Öğ. Gör. Sabahattin Eyüboğlu, Asis. Afife Kantarcıoğlu (Batur), Asis. Ayda Arel, Asis. Ali İpekoğlu ve Asis. Selçuk Batur’dan oluşmaktaydı.

1960’larda Kürsü’ye katılan Y.Müh.Mimar Berge Aran, Sanat Tarihçisi Ayla Alpöge (Ödekan) ve Sanat Tarihçisi Dr. Metin Sözen‘le  Kürsü’nün gelişmesi devam etmiştir. 1971’de Y.Müh.Mimar Zeynep Nayır (Ahunbay) ve Y.Müh.Mimar Dr. Metin Ahunbay Kürsü kadrosuna katılmışlardır. Bu yıllarda restorasyon yüksek lisans eğitimi hazırlıklarına girişilmiş ve Kürsü’nün restorasyon alanındaki gelişme hedefi gözönünde tutularak, 1973 yılında Kürsü’nün adı “Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü” olmuştur. 1974 yılında kurulan Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Enstitüsü (MTRE) 1982 yılına dek varlığını Kürsü’yle bağlantılı olarak sürdürmüş ve konusuyla ilgili önemli çalışmalar gerçekleştirmiştir. Prof. Doğan Kuban’ın başkanlığını yaptığı Enstitü’de Prof. Kemali Söylemezoğlu, Prof. Nezih Eldem, Prof. Muzaffer Sudalı, Prof.Dr. Sedat Gürel ve Prof.Dr. Metin Sözen değişimli olarak yönetim kurulunda yer almışlardır. MTRE Genel Sekreterliğini ilk yıl Y. Mimar Nur Fersan üstlenmiş, aynı görevi 1975 yılından Enstitü’nün kapatılışına kadar Y. Müh. Mimar Kani Kuzucular yürütmüştür. Sanat Tarihçisi Zeki Sönmez, Mimar Engin Özden, Mimar Ruhan Okyay, Mimar Zehra Gürayman MTRE’nin idari kadrosu olarak görev yapmışlardır. 1974-75 ders yılında İ.T.Ü. bünyesinde Mühendislik Mimarlık Lisans Sonrası  Öğretimi (MMLS) başlamıştır. Büyük bir bölümü Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü’nün o günkü kadrosu tarafından üstlenilen “Restorasyon” yüksek lisans eğitimine ise 1976 yılında başlanılmıştır. Kürsü’nün kadrolaşması 1977’de Y.Mimar Nur Fersan (Akın)’ın, 1981’de Y.Mimar Ahmet Ersen’in katılımıyla güçlenmiştir.

1981 yılında 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun uygulamaya konulmasıyla, Mimarlık Tarihi ve Restorasyon Kürsüsü’nde köklü bir değişiklik olmuş; 1982’de Kürsü ikiye ayrılarak, Mimarlık  Tarihi ve Restorasyon Anabilim Dalları kurulmuştur. Bölünme sonrasında Restorasyon Anabilim Dalı Prof. Doğan Kuban’ın başkanlığında, Doç. Dr. Zeynep Ahunbay, Dr. Nur Akın, Y. Mimar Ahmet Ersen’den oluşan bir kadroyla çalışmaya başlamıştır. Yeni yasayla mimarlık lisans eğitim programına “Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon” adlı bir ders konulmuştur. Tarihi çevreyi tanıma, koruma sorunlarını, tekniklerini yakından inceleme ve tartışma olanağı sağlayan bu ders, tarihi ve doğal çevreye duyarlı mimarların yetiştirilmesine katkıda bulunmaktadır. Daha sonraki yıllarda programa giren Rölöve ve Restorasyon Projesi ise, zengin kültür mirasına sahip ülkemizde mimarlara, karşılaşacakları belgeleme ve restorasyon önerisi geliştirme sorumluluklarının altından daha kolay kalkabilme becerisi kazandırmaya yarayan bir ders olarak önem taşımaktadır. Bu konulara ilgi duyan mimarlar, restorasyon yüksek lisans eğitimine devam ederek koruma konularında derinleşme olanağı bulmaktadırlar.

Araştırma Alanları

YÜKSEK LİSANS

• Tarihi yerleşimlerin korunması ve sağlıklılaştırılması
• Anıtların ve sivil mimarlık örneklerinin restorasyonu ve yeniden kullanımı
• Arkeolojik alanların korunması, düzenlenmesi ve sunumu
• Endüstri arkeolojisi
• 20. yüzyıl mimarlık mirasının korunması
• Koruma biliminin temel ilkeleri ve bu bağlamda geleneksel malzemelerin (taş, tuğla, ahşap, sıva, harçlar vb.) bozulma süreçleri, morfolojileri ve konservasyon yöntemleri
• Mimari ve arkeolojik belgeleme yöntemleri
• Anıtlar ve deprem
• Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait arşiv belgelerinden mimari koruma alanında yararlanılması

DOKTORA

• Tarihi anıt ve yerleşimlerin belgelenmesi, korunması ve sağlıklılaştırılması konusunda metodolojik araştırmalar
• Geleneksel yapım teknikleri üzerine araştırmalar
• Koruma biliminin temel ilkeleri ve bu bağlamda geleneksel malzemelerin (taş, tuğla, ahşap, sıva, harçlar vb.) bozulma süreçleri, morfolojileri ve konservasyon yöntemleri üzerine araştırmalar
• Kentsel ve kırsal mimarlık mirasının belgelenmesi ve koruma önerileri geliştirilmesine yönelik araştırmalar
• Endüstri arkeolojisi üzerine belgeleme ve araştırmalar
• Restorasyon tarihi araştırmaları
• 20. yüzyıl mimarlık mirasının belgelenmesi, uygun teknik ve yöntemlerle restorasyonu üzerine araştırmalar
• Geleneksel yapıların deprem davranışları üzerine araştırmalar